«Δοκιμάσατε το σάντουιτς του Union Club; Δύο φρυγανισμένες φέτες ψωμί Graham, με μια φετούλα γαλοπούλα ή κοτόπουλο και ζαμπόν ανάμεσά τους, σερβιρισμένο ζεστό».
Στις 18 Νοεμβρίου του 1889, δηλαδή πριν από 130 χρόνια, αυτή η μικρή ειδησούλα δημοσιεύτηκε στη δεύτερη σελίδα της αμερικανικής απογευματινής εφημερίδας The World ένα από τα ιστορικά φύλλα του Μεγάλου Μήλου που δεν υπάρχουν πια. Αντίθετα επιζούν ακόμα τόσο το υπερσυντηρητικό Union Club το πέμπτο παλαιότερο ιδιωτικό κλαμπ των ΗΠΑ στο οποίο μέχρι και οι σερβιτόροι ήταν άνδρες (τότε…) και, φυσικά, εκείνο το ταπεινό σάντουιτς που τόση εντύπωση είχε κάνει στον δημοσιογράφο της World. Έχουμε αναφέρει κι άλλη ότι τα αρτοποιήματα Graham οφείλουν το όνομά τους στον Sylvester Graham, Αμερικανό υπουργό και στρατιωτικό του πρώτου μισού του 19ου αιώνα ο οποίος επέβαλε στο στράτευμα τα δημητριακά ολικής άλεσης.
Η αλήθεια είναι ότι αν ζούσαν σήμερα, ούτε ο δημοσιογράφος της World, ούτε τα αυστηρά επιλεγμένα μέλη του Union Club, ούτε οι σεφ και οι μάγειροι της εποχής εκείνης, θα μπορούσαν να αναγνωρίσουν εκείνο το λιτό, ζεστό σάντουιτς που προσέφεραν στα τέλη του 19ου αιώνα, στις εντυπωσιακές πιατέλες των σύγχρονων κλαμπ- σάντουιτς που καταφτάνουν σήμερα σε σύγχρονα αστικά bistrot, σε πολύβουα beach bar, σε pool bar ξενοδοχείων αλλά και σε υπερμοντέρνα fast food όπου γης. Είναι ένα από τα γνωστότερα πιάτα του κόσμου, μια εμβληματική για την αμερικανική κουζίνα πρόταση. Ένα παγκόσμιο σύμβολο.
Κάτι περισσότερο από ένα μέγα- τοστ
Πέρα από τις φρυγανισμένες φέτες ψωμί, τη γαλοπούλα ή το κοτόπουλο και το ζαμπόν, ο σημερινός ορισμός του κλαμπ- σάντουιτς περιλαμβάνει πολλά περισσότερα και μαρτυράει σε μεγάλο βαθμό το πέρασμα της ίδιας της αμερικανικής κοινωνίας από τη λιτότητα του 19ου αιώνα στον πλούτο του 20ου.
Κανείς δεν διανοείται, ούτε στις ΗΠΑ ούτε αλλού, να φάει ένα ‘κλαμπ’ χωρίς μαρούλι ή iceberg πλέον, χωρίς φέτες ντομάτας, χωρίς τηγανιτές πατάτες ως γαρνιτούρα (ή πατατοσαλάτα σε ορισμένες εκδοχές…) ενώ εδώ και πάρα πολλά χρόνια το ζαμπόν της αρχικής συνταγής έχει ενισχυθεί από μπέικον το οποίο κι αυτό όμως έχει υποστεί τις σχετικές ‘διώξεις’ λόγω των εξελίξεων σε θέματα υγείας- διατροφής την τελευταία 30ετία που το καθιστούν ‘απαγορευμένο’.
Το κλαμπ σάντουιτς υπήρξε για πολλές δεκαετίες η χαρά του εστιάτορα καθώς μετά τη δεκαετία του 1930, όταν και καθιερώθηκε πλέον σε όλα τα αμερικανικά εστιατόρια, γνώρισε πολλές τροποποιήσεις. Στην πορεία προστέθηκε τυρί σε διάφορες εκδοχές του (τσένταρ στον αγγλοσαξωνικό κόσμο), προστέθηκε όπως προαναφέραμε μπέικον, ενώ πολλοί το προτιμάνε και το ζητάνε – διότι συνήθως δεν προτείνεται από τον σεφ- με αυγά.
Σημαντική αλλαγή είναι το γεγονός ότι στις ημέρες μας, το κρέας στο ‘κλαμπ’ μπορεί πλέον να είναι ψητή ή καπνιστή μπριζόλα, με ή χωρίς καρυκεύματα. Όσο αφορά τις αλοιφές που χρησιμοποιούνται για να δοθεί έξτρα γεύση στο ‘κλαμπ’, κυριαρχεί η μαγιονέζα, κατά καιρούς όμως έχουν χρησιμοποιηθεί παραλλαγές της. Χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία.
Κομβική στιγμή την ιστορία του κλαμπ-σάντουιτς ήταν η εμφάνιση του χορτοφαγικού κινήματος και, αργότερα, της σκληροπυρηνικής βίγκαν εκδοχής του που είχαν σαν αποτέλεσμα την πλήρη αναδιάταξη της αρχικής συνταγής. Το κρέας φυσικά …έφυγε, το τυρί έγινε φυτικό, ενώ πολύ πρόσφατα άρχισαν να εμφανίζονται στα βίγκαν ‘κλαμπ’ υποκατάστατα μπέικον προκειμένου να διατηρηθεί η κλασική πικάντικη αίσθηση. Στα χορτοφαγικά και βίγκαν ‘κλαμπ’ συναντάμε πλέον αβοκάντο, μανιτάρια, πατατοσαλάτα σε διάφορους συνδυασμούς κ.ά.
Δεν λερώνει…
Γιατί όμως το εμβληματικό αυτό σάντουιτς εξακολουθεί να συγκινεί και να προτιμάται από τόσες γενιές ανθρώπων; «Δίνει την αίσθηση ενός ολοκληρωμένου γεύματος μιας και περιέχει κρέας, ψωμί, ντομάτα και λαχανικά. Την ίδια αίσθηση βέβαια δίνει και ένα τυλιχτό σουβλάκι ή ένα ‘πλούσιο’ σάντουιτς, αλλά το club δίνει την εντύπωση και του ‘ελαφριού’ γεύματος, αυτού που δεν θα βαρύνει το στομάχι σου…» μας εξηγεί έμπειρος εστιάτορας που δραστηριοποιείται πλέον ως ιδιοκτήτης all day snack bar- καφετέριας στην Αθήνα. Μας πληροφορεί μάλιστα με νόημα οτι από την πάλαι ποτέ ένδοξη εστιατορική κουζίνα του, το ‘club’ είναι ένα από τα πολύ λίγα πιάτα που έχει κρατήσει στη νέα δραστηριότητά του. Και πάει καλά.
Μια άλλη εκδοχή της διασημότητας του κλαμπ-σάντουιτς μας δίνει νεαρός επιχειρηματίας που διαθέτει μεγάλο all day beach bar σε παραλία του Κορινθιακού και δίνει αμέτρητα ‘κλαμπ’ από τον Ιούνιο μέχρι τα μέσα Σεπτεμβρίου σε Έλληνες και ξένους τουρίστες. «Το ‘club το μοιράζεσαι. Έτσι, δεν είναι; Πάντα ένα κομμάτι θα προσφερθεί. Κάτι που είναι αδύνατο να γίνει με οποιοδήποτε άλλο σνακ εκτός ίσως από ένα τοστ. Αλλά τι άλλο είναι το ‘κλαμπ’ από ένα τεράστιο τοστ που έχει φτιαχτεί για παρέα;» μας λέει. Μας επισημαίνει μάλιστα ότι καθώς είναι κάτι που καταναλώνεται κυρίως τις ώρες που έχει ήλιο κι ο κόσμος είναι ακόμα στην παραλία, ένα club που φτάνει σε μια παρέα 3-4 ατόμων «φεύγει μέχρι να ανοιγοκλείσεις τα μάτια σου…».
